تفکر قطع ارتباط با مردم جهان محکوم به شکست است

به گزارش قائم آنلاین، دکتر وحید احمدی در مراسم دومین سالگرد درگذشت و نکوداشت استاد دکتر محمد امین قانعی راد که به صورت مجازی برگزار شد با بیان اینکه تاریخ نشان می‌دهد که امروز نمی‌توانیم قلعه و حصار درست کنیم تا مردم را از آسیب‌ها حفظ کنیم گفت: به همین جهت برای حفظ تمدن‌ها و ملت‌ها باید جامعه، مردم، ساختارهای انسانی و اجتماعی را بنا بگذاریم و نظام آموزشی، ارزشی، بنیادهای فکری، روابط اجتماعی و خانوادگی، رابطه بین دانشمندان و مردم، رابطه بین دانشگاه و جامعه، رابطه بین نهادهای مردمی و فرهنگی با جامعه و مردم را مورد توجه قرار دهیم.

وی همچنین افزود: اکنون شاهد هستیم که در کشورمان برخی فکر می‌کنند با ایجاد حصار و قطع ارتباط می‌توانند ارتباط مردم را با جهان قطع کنند در حالی که این تفکر محکوم به شکست است. ما نیاز داریم که به بنیان‌های اجتماعی بپردازیم چون هر چه پیش می‌رویم این ارتباطات اساسی‌تر و شکننده تر می‌شود.

مشاور وزیر با بیان اینکه کرونا نشان داد روابط اجتماعی باید دستخوش تغییر شود افزود: ما در علم پزشکی به لحاظ ارتباط با مردم گسست بزرگی داریم و نیازمندیم که عالمان ما برج عاج نشین و نظریه‌پرداز صرف نباشند و بتوانند سطح سواد مردم را ارتقا دهد و در زندگی روزمره‌شان مبانی علمی و فکری رسوخ پیدا کند. گسست بین مردم و بنیان‌های علمی آسیب‌زننده است و در دنیا شاهدیم مشکلاتی که کرونا ایجاد کرده به این برمی‌گردد که علم پیشرفته‌ای در پزشکی داریم اما مردم سطح فکری‌شان با خرافه آلوده است و به همین دلیل دچار آسیب می‌شوند.

رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در خصوص دکتر قانعی راد افزود: مرحوم قانعی راد این خصوصیت را داشت که تمام تلاشش بر این بود که با مردم باشد و علم را به میان ببرد. او صرفا به نظریه پردازی منحصر نبود و تلاش می‌کرد مبانی علمی را به مردم منتقل کند. او کنشگر مرزی بود و تلاش می‌کرد در مرز سیاست و جامعه حرکت کند و مرزهای علمی و عملیاتی را بین سیاست‌گذاری و جامعه‌شناسی پیوند دهد.

وی با تاکید بر اینکه قانعی راد برج عاج نشین نبود یادآور شد: ایشان درد آشنا و مسئولیت‌پذیر بود و در چندسالی که از دور آثارشان را می‌خواندم شاهد بودم که حضوری عمیق، نقاد، علمی و … داشت و بنیان‌های فکری و عملیاتی را دنبال می‌کرد. او دنبال این بود که نظام آموزشی ما تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد.

دکتر احمدی در ادامه گفت: ایشان از عمق وجود مبانی را درک می‌کرد و هدفمند مسائل را پیگیری می‌کرد. او در ایجاد ارتباط بین نظام علمی، جامعه علمی و مردم تلاش می‌کرد و توسعه و تعمیق و تحکیم روابط بین علما و مردم و اصلاح نظام آموزشی را دنبال می‌کرد.

قانعی راد ایجاد اجتماع علمی را می‌خواست و به همین دلیل در انجمن‌های علمی حضور فعالی داشت و فردی کاملا علمی بود. وی روحیه شجاعی داشت و از انگ‌هایی که می‌خورد باکی نداشت؛ او وارد مسائل می‌شد و تلاش می‌کرد شان روشنفکری را حفظ کند و با دید نقادانه مسائل را بررسی کند.

استاد قانعی از رسانه نمی‌ترسید

دکتر هادی خانیکی نیز  با بیان اینکه استاد قانعی راد سال‌های آخر عمرشان را با یک چرخش برجسته کرده و در دوران بیماری هم نگاه دیگری داشت گفت: پس از مرگ او هم مرحله‌ سومی آغاز شد. امروز هم که جامعه ما در دوران پساکرونایی وارد شده به اعتبار دغدغه‌های ایشان می‌توانیم او را در این دوران ببینیم.

وی ادامه داد: استاد قانعی‌راد به عنوان یک جامعه شناس اعم از حرفه‌ای، سیاست‌گذار و مردم مدار دغدغه‌های اجتماعی داشته و این دغدغه‌ها را می‌توان در گستردگی آثار مکتوب و شفاهی‌اش دید و یکی از ساز و کارهایی که می‌شود دنبال کرد آنجاست که او می‌خواهد وارد رسانه شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تاکید بر اینکه بسیاری از روشنفکران ما توانایی ارتباط با مخاطبانشان را ندارند گفت: ما نمی‌دانیم که در کجا و چگونه با مخاطب خود حرف بزنیم به همین دلیل است که افرادی مانند شریعتی در جامعه ما به عنوان یک روشنفکر و جامعه شناس تکرار نشد. بسیاری از کسانی هستند که هم تراز او تلاش فکری کردند و می‌کنند اما او روشنفکری بود که توانست کلامش را به صورت موثری به جامعه منتقل کند. قانعی راد در این حوزه گام‌های بلندی را برداشت و مسئولیتی که از تفکر و شیوه او بر می‌آید در ادامه به عهده دیگران افتاده اما او تلاش کرد.
دکتر خانیکی در پایان سخنان خود گفت:  استاد قانعی‌راد به بخشی از رسانه‌ها توجه داشت که من به آن رسانه‌های دانشورانه روشنفکرانه می‌گویم که عامه پسند و پوپولیستی نیست، رسمی و حکومتی نیست و مرز نشین است و مرزی است که می‌تواند دانش را عمومی کند. باید سیاست‌های ارتباطی آکادمیسین‌ها را با جامعه اصلاح کنیم و راه قانعی راد را ادامه دهیم.

قانعی‌راد با گروه‌های مخالف علوم انسانی و علم گفت‌وگو می‌کرد

دکتر پرویز اجلالی، عضو هیات علمی بازنشسته موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، در ادامه این نشست گفت: استاد قانعی‌راد با گروه‌های مخالف علوم انسانی و علم گفت‌وگو می‌کرد و معتقد بود علوم انسانی علم است و باید با مبانی علم نقد شود. او با حس مسئولیت از گفت‌وگو اجتناب نمی‌کرد و تحلیل‌هایش در این سال‌ها در برگیرنده مهمترین گزاره‌های جامعه‌شناسی و اجتماعی مانند بحران دموکراسی است.
این مدرس جامعه شناسی یادآور شد: قانعی راد آدم درست و صادق و عاشقی بود و با جامعه شناسی صادق بود و عشق داشت. او به همکارانش کمک می‌کرد توانایی‌های خود را بروز دهند. در تربیت اجتماع علمی کوشید و معتقد بود که جامعه‌شناسی که فعالیت انجمنی نداشته باشد جامعه‌شناس نیست چون جامعه شناسی علم برج عاج نشین نیست و باید با جامعه ارتباط داشته باشد. او خودش را در یک گرایش سیاسی و مکتب سیاسی محدود نکرد و پس از آگاهی از بیماری‌اش بر فعالیت‌هایش افزود.

 دکتر قانعی راد حتی با مخالفانش هم کار می‌کرد

دکتر ذاکر صالحی، عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی، نیز در سخنان خود به برخی از جنبه‌های مغفول زندگی قانعی راد اشاره کرد و گفت: قهرمانانی هستند که در مدت بیماری ایشان کمتر درباره‌شان صحبت شده است؛ اولین قهرمان خودشان بودند که بیماری را در چنگ گرفتند و به زندگی خودشان عمق و سرعت بخشیدند و به اندازه ۱۰ سال کار کردند. قهرمان دوم همسرشان بودند که طی مدت بیماری از ایشان حمایت کردند و پس از مرگ هم نگران ناتمام بودن کتاب هایشان بودند. البته ایشان کاری ناتمام نداشتند و تنها دو کتاب از ایشان باقی مانده که می‌توان آن‌ها را چاپ کرد. قهرمان سوم هادی خانیکی بود که طی این مدت عین یک برادر کنار ایشان بودند و برای اتمام کارهای ایشان وقت گذاشتند.

ذاکر صالحی، با اشاره به شخصیت دکتر قانعی راد گفت: استاد روحیه کار جمعی داشت و با هر فردی حتی مخالفش کار می‌کرد که گاهی همین روحیه موجب اعتراض برخی می‌شد. او  اخلاق علمی داشت و با نگاهی به آثار متفاوتش مانند پروژه ساختار نظام علمی کشور، کتاب تجدید ساختار دبیرخانه عتف، منطقه بندی آموزش عالی، قانون برنامه چهارم توسعه و … می‌توان دغدغه‌هایش را مشاهده کرد.

عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی افزود: دکتر قانعی راد فعالیت‌های انجمنی داشت و به غیر از انجمن جامعه‌شناسی ایران عضو هیات موسس انجمن آموزش عالی ایران بود و در سه دوره مدیر آنجا بود و زحمات زیادی کشید. ایشان می‌خواست کنشگری انجمن را ارتقا دهد  و تلفیق و همگرایی را بین مردم و دولت دنبال می‌کرد. تاثیرگذاری بر حوزه سیاست‌گذاری علم و انجماد زدایی از ذهنیت‌ها و ساختارها از دیگر کارهای او بود.

دکتر ذاکر صالحی افزود: جامعه شناسی بدون پشتوانه علمی و تجربه به پوپولیسم ختم می‌شود و ما ایدئولوگ و خطیب کم نداریم اما قانعی راد به این شرط و شروط ها در جامعه‌شناسی حوزه عمومی آگاهی داشت.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه قانعی راد در لاک رشته خود فرو نرفته بود توضیح داد: حضور وی امکانی را برای گفت‌وگو با مهندسان و پزشکان فراهم کرده بود. او فراتر از دانش میان رشته‌ای بود و به نوعی معرفت و شناخت میان رشته‌ای رسیده بود. قانعی راد در دیالوگ با رقبا تاکتیک و استراتژی داشت و بر مبانی آنها وقوف داشت؛ گاهی مظلومیت علوم اجتماعی را به رخ می‌کشید و گاهی روشنگری می‌کرد و گاهی تناقضات سیاست‌گذاری کوتاه مدت را برملا می‌کرد. من بارها شاهد گفت‌وگوهای انتقادی او با مهندسان بودم و آنها را اقناع می‌کرد. او به قواعد گفت‌وگو مسلط بود و اگر گاهی هم نمی‌توانست گروه مقابل را اقناع کند منجر به سکوت گروه‌ مخالف می‌شد.

ذاکر صالحی در پایان گفت: او از هویت و کلیت جامعه شناسی و بالاتر از آن علوم اجتماعی دفاع می‌کرد و در مواجهه با رقبا معتقد به انصاف و رعایت اعتدال و توزیع اقتدار و منابع بود.

دو دهه همکاری قانعی راد با دانشگاه الزهرا

دکتر سوسن باستانی، عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا، هم در سخنانی با اشاره به سابقه فعالیت‌های استاد قانعی راد گفت: ایشان دو دهه همکاری با گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا داشت و زمان زیادی را برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی صرف می‌کرد. توجه و همکاری ایشان در یک دانشگاه زنانه نشان می‌داد که این گروه مورد توجه ایشان است. با مشاهده کارهای ایشان می‌توان دید که از سال‌های بسیار پیشتر در جامعه‌شناسی حوزه عمومی فعالیت کردند و ایشان آخرین مسائل روز را از دانشجویان خود می‌خواست.

رویکرد قانعی‌راد مساله محور و مساله مدار است

دکتر علی پایا، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و کالج اسلامی وابسته به دانشگاه میدلسکس، در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه رویکرد قانعی راد مساله محور و مساله مدار است گفت: به تازگی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی مجموعه آثار ایشان در یک سلسله واحد منتشر کرده و امکان دسترسی به آرای او را فراهم کرده است. یک نگاه به مجموعه کتب ایشان نشان می‌دهد که دغدغه‌های معرفتی در زمره مهمترین موضوعات مورد توجه قانعی راد بود و این گمانه را می‌توان با نخستین کارهای ایشان تا آخرین آثارشان دید.

وی افزود: من سالیان دراز با ایشان همکاری داشتم و کارهای زیادی انجام دادیم. من در طول تدوین کتاب «هابرماس و روشنفکران ایرانی» از ایشان بسیار آموختم. یک بار به اتفاق او به دیدن حجاریان رفتیم. ایشان گفت: «ما بین نظر و عمل می دویدیم» من اینجا دیدم که چشمان قانعی راد برق زد. وقتی گفت‌وگو تمام شد گفت: پس حجاریان هم همین مشکل را داشته است چون ما می‌خواهیم معضلات عملی را حل کنیم اما مبانی نظری مان کفایت ندارد.

به گفته پایا، استاد قانعی راد از حیث توجه به مباحث عملی در پرتو مبانی نظری برای ارائه راهکارهای عملی مثال زدنی است و بر خلاف کسانی که مشی‌شان این است که تا همه شرایط فراهم نباشد نمی‌توان کاری کرد معتقد بود باید با امکانات موجود شرایط را بهبود داد. به همین اعتبار با همه گروه‌های فکری راه گفت‌وگو را باز کرد و می‌کوشید از اندوخته‌ها بیاموزد. این رویکردی بود که در کشور ما چندان میان اهل نظر جا نیافتاده است چون ما کمتر به سراغ دیگران می‌رویم.

دکتر پایا در پایان افزود: قانعی راد رویکردش مساله محور بود و می‌خواست به سراغ مسایل واقعی برود نه مسائل فانتزی! وقتی رساله دکتری‌اش را می‌نویسد ماجرای ظهور و افول علم در اسلام را مورد بررسی قرار می‌دهد. تا این لحظه خیلی‌ها به این پرسش سعی کردند پاسخ دهند اما ایشان از زاویه درخور تحسینی به این مساله پرداخت و تلاش کرد با رویکرد جامعه شناسانه مساله‌ای که معرفت‌شناسانه است را تبیین کند. او به درستی شرح داد که اثبات‌گراها معتقدند ما علم را از خارج می‌گیریم اما معرفت شناسان جدید معتقدند انسان با ظرفیت جدیدی به جهان وارد می‌شود و با توجه به ظرفیت‌های بیرونی ظرفیت‌های درونی‌اش را بالفعل می‌کند، پس معرفت ماجرای روح است و روح می‌کوشد ظرفیت‌های درونی‌اش را آشکار کند. او برای ما میراث ارزنده‌ای به جای گذاشته و پژوهشگران می‌توانند با ارجاع به آثار ایشان در مسیری برای پیدا کردن راه حل برای مشکلات کشور قدم بردارند.

بنا بر اعلام روابط عمومی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، در این نشست که به صورت مجازی و با حضور دکتر وحید احمدی، مشاور وزیر و رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، دکتر اکرم قدیمی، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، دکتر هادی خانیکی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر سید حسین سراج زاده، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی، دکتر غلامرضا ذاکر صالحی، عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی، دکتر پرویز اجلالی، عضو هیات علمی بازنشسته موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، دکتر سوسن باستانی، عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا، دکتر علی پایا، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و کالج اسلامی وابسته به دانشگاه میدلسکس و آقای عرفان قانعی راد، دانشجوی دکتری روان شناسی بالینی در مدرسه عالی پزشکی هانوفر، فرزند استاد قانعی راد حضور داشتند.