عوامل و موانع بین‌المللی کردن دانشگاه‌ها

به گزارش قائم آنلاین، در خصوص بین‌المللی سازی دانشگاه‌ها، تعاریف مختلفی توسط متخصصان ارائه شده است. برخی، بین‌المللی شدن آموزش عالی در سطوح ملی، بخشی و نهادی را به‌عنوان فرایند ادغام بعد بین‌المللی، بین فرهنگی و یا جهانی در اهداف، کارکردها و ارائه آموزش عالی تعریف کرده‌اند و برخی دیگر، بین‌المللی شدن را فرآیند عامدانه در نظر گرفتن ابعاد بین‌المللی، بین فرهنگی یا جهانی در اهداف، کارکردها و ارائه آموزش عالی برای ارتقای کیفیت آموزش و پژوهش تمام دانشجویان و اعضای هیئت علمی و کمک به جامعه دانسته‌اند.

اما به گفته محققان داخلی، پژوهش‌های انجام‌شده در کشور نشان‌دهنده محدودیت‌هایی در راستای بین‌المللی شدن آموزش عالی است. در این خصوص با توجه به نتایج پژوهش‌ها و تأکید بر بین‌المللی شدن بر اساس سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی و برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، با این‌که مسئولیت عظیمی بر عهده مؤسسات آموزش عالی ایران برای بین‌المللی شدن قرار دارد تا به امروز مطالعه‌ای جامع بر مؤسسات ایرانی صورت نگرفته است و برای رفع این نقیصه پژوهشی، ضرورت زیادی احساس می‌شود.

برای حرکت در جهت رفع این مشکل، گروهی از محققان از دانشگاه آزاد اسلامی اهواز و دانشگاه علامه طباطبائی تهران مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن عوامل پیش برنده و همچنین عوامل بازدارنده بین‌المللی شدن دانشگاه‌ها مورد ارزیابی علمی واقع شده‌اند.

در این پژوهش کیفی که با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام شده است، تنی چند از صاحب‌نظران و اعضای هیئت علمی دارای آثار نوشتاری مرتبط، تجربه تدریس در دانشگاه‌های بین‌المللی و یا تجربه تدریس دوره‌های آموزشی مرتبط با بین‌المللی شدن، مدیران دفاتر بین‌المللی و رؤسای دانشکده‌های بین‌المللی در دانشگاه‌های دولتی شهر تهران مشارکت داشته‌اند.

نتایج این مطالعه پژوهشی نشان می‌دهد که عوامل پیش برنده بین‌المللی شدن دانشگاه‌ها شامل آگاهی بخشی، سیاست‌گذاری، برقراری ارتباط، تأمین بودجه و امکانات، توانمندسازی نیروی انسانی، آزادی و استقلال دانشگاهی بوده و در مقابل، عوامل بازدارنده شامل عوامل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، علمی-آموزشی و سازمانی هستند.

در این رابطه، سپیده جعفری، محقق گروه مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز و همکارانش در این پژوهش می‌گویند: «نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد از لحاظ سنتی، عوامل مؤثر بر بین‌المللی شدن را می‌توان در چهار گروه دسته‌بندی کرد: فرهنگی و اجتماعی، سیاسی، آموزشی و اقتصادی.

عامل سیاسی، ازجمله سیاست خارجی، امنیت ملی و صلح و درک متقابل، پس از جنگ جهانی دوم و در دوران جنگ سرد، یعنی مقارن با تمرکز شدید بر مسئله بین‌المللی شدن آموزش عالی، از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است».

آن‌ها ادامه می‌دهند: «عامل فرهنگی، بیشتر از دیگر منطق‌ها با نقش دانشگاه‌ها و تحقیق و تدریس آن‌ها در ایجاد درک میان فرهنگی و شایستگی میان فرهنگی برای دانشجویان، اعضای هیئت علمی و تحقیقات ایشان، سروکار دارد. عامل اجتماعی به این واقعیت مربوط می‌شود که یک فرد، دانشجو و یا دانشگاهی، با قرار گرفتن در محیط بین‌المللی، کمتر به منطقه جغرافیایی خود محدود می‌شود و بالاخره آخرین مورد که عبارت است از عامل علمی، شامل توسعه ابعاد بین‌المللی و میان فرهنگی در پژوهش‌ها، آموزش‌ها و خدمات، گسترش افق دانشگاهی، نهادسازی، مشخصات و وضعیت، بهبود کیفیت و استانداردهای آموزشی بین‌المللی است».

جعفری و همکارانش با توجه به این یافته‌ها و به‌منظور بهبود روند بین‌المللی سازی دانشگاه‌ها پیشنهاد می‌دهند که «سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان آموزش عالی در زمینه حذف یا کاهش عوامل بازدارنده در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، علمی- آموزشی و سازمانی تمهیداتی بیندیشند و برنامه‌هایی در زمینه آگاهی‌بخشی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، برقراری ارتباط با دیگر دانشگاه‌ها، تأمین بودجه و امکانات، توانمندسازی نیروی انسانی و آزادی و استقلال دانشگاهی را طراحی و اجرا کنند».

از نتایج پژوهش مورد اشاره فوق، مقاله‌ای علمی پژوهشی تهیه شده است که «مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی» متعلق به مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان آن را به چاپ رسانده است.