راهکار تهیه الگوی مشخص از مناطق پرخطر کشور

به گزارش قائم آنلاین، بهروز عمرانی که سه شنبه (۲۱ خرداد ماه) در نشست تخصصی «میراث‌فرهنگی و مواجهه با سیل» صحبت می‌کرد، گفت: با مطالعه سوابق سیل در ایران باید وضعیت توپوگرافی در مناطق پر خطر بررسی، سابقه سیل‌خیزی آن مطالعه و تمهیداتی برای کاهش یا رفع آسیب‌های آن‌ها گرفته شود.

وی که در سالن همایش پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری سخنرانی می‌کرد، به نطق «جرج اسمیت» بعد از کشف لوح یازدهم منظومه «گیلگمش» در اواخر قرن هجدهم در انگلستان اشاره کرد و افزود: روی لوح‌های کتابخانه کهن آشوربانی پال داستان طوفانی را خوانده که شباهت بسیاری با داستان طوفان در سفر پیدایش داشته و این داستان ریشه آشوری – بابلی دارد. در روایت سومری انکی «زی سودرا» از اراده خدایان در برپایی طوفان عظیم آگاهی می‌دهد و خدایان در نهایت او را به سرزمین دیلمون آنجا که آفتاب برمی‌دمد، می‌برند.

او با اشاره به اینکه پراکنش نامناسب زمان و مکان بارش در مناطق خشک و نیم خشک باعث ایجاد سیلاب‌های مخرب می‌شود، ادامه داد: در کشور ما سیل بعد از زلزله در زمره مخرب‌ترین بلایای طبیعی است که منجر به تخریب یادگارهای فرهنگی مناطق می‌شود.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، لزوم گرفتن تصمیم و تدبیر مناسب برای صیانت از این‌گونه آثار را راهکاری برای تکرارناپذیری ماهیت میراث فرهنگی دانست.

او با بیان این‌که مطالعه سوابق سیل در ایران می‌تواند به یک الگوی مشخص از مناطق پر خطر در ایران برسد، افزود: باید وضعیت توپوگرافی در مناطق پرخطر بررسی، سابقه سیل‌خیزیِ آن مطالعه و تمهیداتی برای کاهش یا رفع آسیب‌های آن گرفته شود.

وی همچنین با اشاره به این‌که اکثر شهرها و تمدن‌ها در کنار رودخانه‌ها بنا شده‌اند به همین دلیل سیل جزو جدایی ناپذیر از تمدن بشری است و بشر از همان ابتدا به دنبال جوابگویی به این تهدید بوده و تلاش کرده تا با شیوه‌هایی مانند ساخت «سکو» در زیربناها در مناطق کم ارتفاع و دشت‌های پرپایش مانند آذربایجان اقدام کند.

او اقدام در ساخت دیوار و مسیردهی در مسیر رودخانه‌های سیلابی مانند رودخانه مهران رود تبریز را از دیگر روش‌های مهار سیلاب‌ها دانست و ادامه داد: در کتاب عالم آرای عباسی نویسنده و منشی شاه عباس توضیح می‌دهد که شاه عباس اعلام کرده چون قلعه و ارگ حکومتی تبریز در مسیر رودخانه‌ها ساخته شده، عثمانی‌ها می‌توانند سد و بند در بالا دست شهر بسازند و با جاری کردن آن باروی قلعه را تخریب کنند و بر قلعه مسلط شوند.

رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه تاکنون ۲۸۰۰ اثر در بخش شمالی تا مرکزی استان خوزستان در نقشه باستان‌شناسی ایران درج شده است، افزود: با برآورد پهنه سیلابی مشخص شد، از این تعداد ۱۹۸ اثر در مسیر مستقیم سیلاب قرار داشته و صدمه دیده‌اند.

به گفته‌ی وی این بررسی به صورت سنجش از دور نقشه‌های تهیه شده نشان می‌دهند که در پیشینه تاریخی این سرزمین نیاکان ما از وجود جریانات سیلابی و پهنه گسترش آن اطلاع داشته‌اند.

عمرانی معتقد است: در هر صورت حفاظت نکردن از مراتع و استفاده بیش از حد از ظرفیت آن و اشتغال بستر رودخانه‌ها و توسعه فیزیکی نامناسب شهرها روی مسیل‌های قدیمی و حرکت روان آب‌ها در بافت کالبدی شهرها و بی‌توجهی به تجربیات تاریخی سکونتگاه‌ها و الگوهای استقراری باید مورد توجه قرار گیرند.

با وجود خشکسالی‌ها فکر نمی‌کردیم سیل کشور را تهدید کند

علی‌رضا انیسی – دبیر علمی نشست تخصصی «میراث فرهنگی و مواجهه با بحران سیل» – نیز در این ابتدای این نشست، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی را دستگاهی پژوهشی معرفی کرد که موظف است از نظر علمی موضوعات حوزه میراث فرهنگی را مطرح و ابعاد آن را برای روشن‌تر شدن باز کند، اما نمی‌تواند تغییری در رویه‌ها ایجاد کند.

او هدف از برگزاری این نشست تخصصی را توجه به موضوع مخاطرات طبیعی دانست که هر روز شاهد گسترده شدن ابعاد آن هستیم و افزود: موضوع سیل و تخریب میراث فرهنگی در گذشته موضوعی دور به نظر می‌رسید و گمان نمی‌کردیم که با وجود این خشکسالی‌ها روزی برسد که آثار تاریخی کشور در معرض خطر سیل قرار گیرند، ولی با این حال پیش‌بینی‌هایی را در پژوهشکده بناها و بافت‌های فرهنگی تاریخی پژوهشگاه انجام دادیم.

وی آتش‌سوزی‌های اخیر در آثار تاریخی ایران و جهان را وضعیتی دانست که به بحرانی تبدیل شده که باید نسبت به آن آگاه باشیم و برای جلوگیری از آن برنامه‌ریزی کنیم و ادامه داد: هر چند حفاظت از میراث فرهنگی به روش سنتی باید پابرجا باشد، اما در حفاظت باید به شیوه‌های جدید نیز توجه کرد و از مطالعات علمی رشته‌های دیگر در این حوزه بهره برد.

این عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با بیان این‌که پژوهشگاه به عنوان یک دستگاه پژوهشی وظیفه دارد از لحاظ علمی موضوعات حوزه میراث فرهنگی را مطرح و ابعاد آن را برای روشن‌تر شدن باز کند، اضافه کرد: با این وجود نمی‌تواند تغییری در رویه‌ها ایجاد کند.

انیسی همچنین به جدی بودن موضوع بحران در ایران تاکید کرد و وظیفه اجرایی کردن موضوعات در حوزه میراث فرهنگی را وظیفه‌ی معاونت میراث فرهنگی این سازمان دانست و ادامه داد: حفاظت از میراث فرهنگی باید به روش سنتی انجام شود. حفاظت باید به شیوه‌های جدید نیز مورد توجه قرار گیرد و از مطالعات علمی رشته‌های دیگر در این حوزه بهره برد.

در این نشست تخصصی که قرار بود با حضور کارشناسان و مسؤولان میراث‌فرهنگی خوزستان در کنار دیگر ارائه‌کنندگان از گلستان به عنوان نمونه‌ی بارز آسیب سیل در محوطه‌های باستانی برگزار شود، «گزارش سیل در رابطه با پل‌های استان لرستان» توسط مصطفی‌نژادی مدیر پایگاه ملی پل‌های تاریخی لرستان، ارائه‌ی «سیل گنبد قابوس و مداخلات انسانی در منظر هیدرولیکی» توسط نورتقانی مدیر پایگاه میراث‌جهانی گنبد قابوس برگزار شد.

همچنین مسعود مقدسیان – عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس «هیدرولیک آب و آبشستگی» را در مناطق سیل‌زده بررسی کرد و بنفشه زهرایی – عضو هیأت علمی دانشگاه تهران – «تغییرات آب و هواییایران و چشم‌اندازهای محتمل اثرات بر وقایع حدی» را بررسی کرد و جبرئیل نوکنده نیز «مدیریت مهار سیلاب در قلمرو دیوار تاریخی گرگان» را ارائه و برخی از رفتارها قبل از وقوع سیل در سال‌های گذشته را بررسی کرد.