سدي كه ذوالقرنين ساخت، در كجا قرار دارد؟

(آن گروه به او) گفتند: «اى ذو القرنين يأجوج و مأجوج در اين سرزمين فساد مى‏ كنند آيا ممكن است ما هزينه‏ اى براى تو قرار دهيم، كه ميان ما و آنها سدّى ايجاد كنى؟!» (ذو القرنين) گفت: «آنچه پروردگارم در اختيار من گذارده، بهتر است (از آنچه شما پيشنهاد مى‏ كنيد)! مرا با نيرويى يارى دهيد، تا ميان شما و آنها سدّ محكمى قرار دهم! قطعات بزرگ آهن برايم بياوريد (و آنها را روى هم بچينيد)!» تا وقتى كه كاملًا ميان دو كوه را پوشانيد، گفت: « (در اطراف آن آتش بيفروزيد، و) در آن بدميد!» (آنها دميدند) تا قطعات آهن را سرخ و گداخته كرد، و گفت: « (اكنون) مس مذاب برايم بياوريد تا بر روى آن بريزم!»
طبق اين آيات ذوالقرنين براي ياري رساندن به مردمي كه در معرض هجوم ياجوج و ماجوج قرار داشتند سدي را بنا مي كند. در اينكه اين سد در كجا قرار دارد، ديدگاه هاي مختلفي بيان شده است:
برخي معتقدند اين سد همان سد معروف “مارب” است. اين تفسير مطابق نظريه اي است كه در آن ذوالقرنين يكي از پادشاهان يمن معرفي شده است.[۱] اما سد مارب در يمن با ويژگي هايي كه قرآن براي سد ذوالقرنين مي داند مطابقت ندارد، زيرا سد ذوالقرنين با آهن و مس و به منظور جلوگيري از هجوم اقوام وحشي ساخته شده بود. ولي سد مارب با مصالح معمولي و براي جمع آوري آب و جلوگيري از سيلاب ساخته شده است.
برخي معتقدند اين سد همان ديوار چين است. اما بايد گفت ديوار چين نه از آهن و مس ساخته شده و نه در يك تنگه باريك كوهستاني است.[۲]
اما در سرزمين قفقاز ميان درياى خزر و درياى سياه سلسله كوه ‏هايى است همچون يك ديوار كه شمال را از جنوب جدا مى‏ كند، تنها تنگه‏ اى كه در ميان اين كوه‏هاى ديوار مانند وجود دارد تنگه” داريال” معروف است، كه در واقع نزديك شهر تفليس پايتخت گرجستان است. اين تنگه تنها راه نفوذ قبايل وحشي بوده است به همين دليل ساكنان آن منطقه از ذوالقرنين تقاضاي ساخت سدي را كردند تا مانع هجوم اين قبايل شوند. اين سد بين سال هاي ۵۳۹ و ۵۲۹ پيش از ميلاد ساخته شده است. امروزه در همين مكان ديوار آهنيني به چشم مى‏ خورد. در ساخت اين ديوار تكه هاي بزرگ آهن بكار رفته و برروي آن مس مذاب ريخته شده است. اين همان ويژگي هايي است كه قرآن درباره سد ذوالقرنين بيان كرده است.[۳] و به همين جهت بسيارى معتقدند كه سد ذو القرنين همين سد است. جالب اينكه در آن نزديكى نهرى است بنام “سائرس” كه بمعنى “كورش” است (يونانيان كورش را سائرس مى ‏ناميدند) [۴]برخي مفسران كه معتقدند ذوالقرنين همان كوروش كبير است، اين ديدگاه را مي پذيرند.[۵]

پي نوشت:
[۱] . تفسير نمونه، دار الكتب الإسلامية،۱۳۷۴،ج‏۱۲، ص: ۵۴۳-۵۴۲
[۲] . ترجمه الميزان، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسين حوزه علميه قم،۱۳۷۴،ج‏۱۳، ص: ۵۲۶؛ تفسير نمونه، ج‏۱۲، ص: ۵۵۰
[۳] .  نقد شبهات پيرامون قرآن كريم، محمد هادي معرفت(ترجمه حسن حكيم باشي و ديگران…)، تمهيد،۱۳۸۸، ص۶۰۵-۶۱۶
[۴] . تفسير نمونه، ج‏۱۲، ص: ۵۵۰
[۵] .آيه الله معرفت تاكيد زيادي بر اين عقيده داشته و در كتاب خود ثابت مي كنند ذوالقرنين همان كوروش است. اما علامه طباطبايي آنرا تنها قابل قبول تر از ساير ديدگاه ها مي داند.(ترجمه الميزان، ج‏۱۳، ص: ۵۳۷)