چگونه سلامت غذایی‌مان را تهدید می‌کنیم؟

اگرچه واحد‌های تولیدی غذا و همچنین مراکز نظارتی و مسئولان اجرایی وظایف خطیر و انکارناپذیری در چرخه سلامت غذا دارند، این موضوع رافع مسئولیت مصرف‌کنندگان در این خصوص نبوده و نافی نقش آن‌ها در ارتقای سلامت غذا نیست؛ به عنوان مثال نیروی انتظامی وظیفه پیشگیری از سرقت و دستگیری سارقان را عهده دار است؛ اما آیا با علم به این موضوع، می‌توان نسبت به قفل کردن در خودرو یا منزل بی‌تفاوت و بی‌توجه بود؟ طبیعتا پاسخ منفی است و البته در مورد سلامت غذا نیز مصداق دارد.

بدیهی است بسیاری از آلودگی‌های مواد غذایی توسط مصرف‌کنندگان قابل تشخیص یا پیشگیری نیست، اما در مواردی با افزایش آگاهی و دانش مصرف‌کنندگان در حین تهیه و فرآوری مواد غذایی می‌توان برخی خطرات موجود در غذا را کنترل کرد که نمونه‌هایی از این موارد قبلا ارائه شد.

مثلا مصرف‌کنندگان مواد غذایی با رعایت تعدادی از نکات ساده، اما مهم در نحوه نگهداری نان، کباب کردن گوشت، طبخ سیب زمینی، سالم‌سازی شیر سنتی و … می‌توانند موجب ارتقای سلامت غذا شوند. اما متاسفانه گاهی دو عامل مهم، مانع توجه کافی مصرف‌کنندگان به مقوله سلامت غذا می‌شود که یکی لذت جویی و دیگری باور‌های غلط است که در ادامه تشریح می‌شوند.

۱ـ لذت‌جویی: غذا عبارت است از ماده‌ای که از راه دهان توسط انسان یا حیوان مصرف و موجب رشد، سلامت و کسب لذت می‌شود؛ بنابراین لذت بردن از غذا، امری غریزی و طبیعی بوده و حتما غذا باید لذیذ باشد. اما این سه کارکرد گفته شده برای غذا باید همزمان مورد توجه قرار گیرند. به بیان ساده‌تر، اگرچه لذیذ بودن غذا بسیار مهم است، اما نباید با سایر کارکرد‌های غذا بویژه تامین سلامت بدن در تعارض باشد. به‌عنوان مثال اگرچه مصرف سیب‌زمینی سرخ شده، سوسیس و کالباس، گوشت نیمه پخته و آبدار، پنیر سنتی و… لذت بخش است، اما گاهی از سلامت کافی برخوردار نیستند و احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهند.

۲ـ باور‌های غلط: برخی باور‌های تغذیه‌ای غلط، سلامت انسان را به خطر می‌اندازند. مثلا مصرف جگر نیمه پخته یا آبدار توسط خانم‌های باردار (با تصور مغذی بودن برای جنین)، خطر آلودگی انگلی را به دنبال دارد. نجوشاندن شیر سنتی (با تصور حفظ ارزش تغذیه‌ای شیر) موجب ابتلا به تب مالت می‌شود. خوراندن طحال حیوانات به کودکان (با تصور درمان شب ادراری) خطر بیماری‌های عفونی را به همراه دارد.

طی سال‌های اخیر، انتشار گسترده برخی اخبار غیرموثق و توصیه‌های غیرعلمی در منابع غیررسمی و فضای مجازی بویژه بعضی شبکه‌های اجتماعی، زمینه ترویج تعدادی از باور‌های تغذیه‌ای غلط و اشتباه را فراهم کرده است. به بیان دیگر اتکای صرف به برخی نکات مندرج در فضای مجازی ممکن است مصرف‌کنندگان غذا را در معرض برخی توصیه‌های نادرست و غیربهداشتی قرار دهد. در حالی که به منظور افزایش دانش سلامت عموم مردم، رسانه‌های مکتوب و جراید رسمی کشور و همچنین برنامه‌های سلامت محور تلویزیون و رادیو از استناد‌پذیری و وثوق بسیار بیشتری برخوردارند.