خطر آتش سوزی در کمین جنگل‌های زاگرس

به گزارش عصرقائم، جنگل‌های زاگرس با پیشینه کهن و تاریخی سال‌هاست که در کشور ما خودنمایی می‌کنند و هر اصله درخت در این جنگل‌ها عمری برابر با چند نسل از انسان دارد امروز اما فعالیت‌های انسانی، تغییرات اقلیمی و کاهش بارش‌ها سبب شده تا تیشه به ریشه درختان کهن سال وقدیمی زده شود و آن‌ها را نابود کند. این فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی به آسیب‌هایی همچون خط آتش سوزی جنگل‌ها ختم می‌شود.

ویژگی‌های جنگل‌های زاگرس

با توجه به اینکه تنها ۷ درصد از سطح ایران را پوشش گیاهی در برگرفته است جنگل‌ها و منابع طبیعی از ارزش بسیار بالایی برخوردار هستند چرا که این جنگل‌ها نقش بسیار مهمی در تأمین اکسیژن، گیاهان دارویی، حفظ آب و تثبیت خاک دارند.از جنگل‌های زاگرس می‌توان به عنوان میراث بین نسلی و ثروت ملی یاد کرد چراکه مجموعه جنگل‌های زاگرس، زیست بوم جمعیتی بالغ بر۱۰ میلیون نفر است.۵۰ درصد کل دام کشور در حوزه زاگرس است همچنین ۴۰ درصد از نزولات جوی و ۷۰ درصد عشایر نیز در این ناحیه ساکن هستند و از ۲۱۰۰ گونه گیاه خوراکی و دارویی در عرصه طبیعی زاگرس حداقل ۴۷۰ گونه آن با عنوان خواص دارویی ثبت شده است و پشتوانه تحقیقاتی و علمی در آزمایشگاه دارند علاوه برآن جنگل‌های زاگرس تامین کننده ۴۰ درصد آب شیرین تولیدی در کشور هستند. جنگل‌های بلوط از شاخصه های این اقلیم به حساب می‌آید.

 ۱۸ هزار هکتار از عرصه‌های طبیعی سالانه دچار حریق می‌شوند

به گفته مسعود منصور – رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری – طی ۱۰ سال اخیر متوسط مساحت عرصه‌های منابع طبیعی که سالانه درگیر حریق می‌شوند، ۱۸ هزار هکتار و متوسط تعداد آتش‌سوزی‌ در جنگل‌ها و مراتع نیز سالانه حدود ۲۰۰۰ فقره برآورد شده‌ است.

در سال‌های اخیر بارها جنگل‌های زاگرس دچار آتش‌سوزی شده‌اند که برخی از آن‌ها گسترده بود و انتقاداتی را از عملکرد سازمان جنگل‌ها به دنبال داشت.

شدت، حدت و وسعت آتش‌سوزی‌ها طی سال‌های اخیر در جنگل‌ها و مراتع زاگرس نسبت به گذشته افزایش ‌پیدا کرده و ترمیم آتش‌سوزی‌هایی با این شدت در جنگل‌هایی مانند زاگرس که خود به دلایل مختلف مانند کشاورزی، دامداری بیش از حد ظرفیت و از دست رفتن توانایی زادآوری آسیب پذیر شده، بسیار دشوار است. باید توجه کرد که جنگل‌های زاگرس با توجه به زادآوری محدود و پایین، جزو جنگل‌های حفاظتی و حمایتی هستند.

تنها درختان خشک و آفت زده در جریان آتش سوزی از بین می روند

وقوع حریق در جنگل‌های زاگرس تاثیر بدی بر اکوسیستم منطقه می‌گذارد؛ هرچند که در این زمینه بین برخی مسوولان و کارشناسان اختلاف نظر وجود دارد. به گفته سرهنگ رضا اکبری – فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری- در آتش‌سوزی جنگل‌ها تنها درختان خشک و آفت زده کاملا در جریان درگیری با آتش‌سوزی از بین می‌روند اما درختان زنده از بین نمی‌روند اما هادی کیادلیری – دبیر مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور- معتقد است: آتش‌سوزی صدمات بسیار شدیدی را به اکوسیستم‌های جنگلی وارد می‌کند و نمی‌توان گفت تنها درختان آفت زده و خشک در این میان از بین می‌روند.

وی همچنین اظهار می‌کند: آتش‌سوزی در بسیاری از مناطق جنگلی به‌ویژه در مناطق زاگرسی حتی اگر سطحی باشد و به درختان کمتر آسیب وارد کند، تمام نهال‌ها، ‌پوشش گیاهی و موجودات جانوری در آن منطقه را از بین می‌برد که نابودی آن‌ها کل اکوسیستم را دچار فروپاشی می‌کند.

رحیم ملک‌نیا- متخصص جنگلداری و عضو هیات علمی دانشگاه لرستان – ضمن بیان اینکه بخشی از اقتصاد، تنوع زیستی و آب کشور وابسته به جنگل‌های زاگرس است – می‌گوید: نمی‌توان انتظار داشت که جنگل‌های زاگرس بلافاصله و به سادگی پس از آتش گرفتن احیا شوند؛ چراکه در این جنگل‌ها علاوه بر آتش‌سوزی، عوامل متعددی از تخریب وجود دارند که احیای جنگل را دشوار می‌کنند. همچنین در صورت احیای جنگل و کاشت نهال و بذرپاشی، سال‌های طولانی طول می‌کشد تا درخت به حدی رشد کند که بتوانیم از خدمات اکوسیستمی آن استفاده کنیم.

اقدامات انجام شده برای تامین تجهیزات و اطفای حریق جنگل‌ها

با توجه به اهمیت حفظ جنگل‌های کشور تاکنون اقداماتی برای پیشگیری و اطفای حریق انجام شده است. به گفته اکبری هم اطفای هوایی داریم و هم اطفای زمینی. عملیات اطفای هوایی با ۳۰ بالگرد و دو هواپیما با ۴۰ هزار لیتر آب انجام می‌شود و از ۱۲ بالگرد به ۳۰ بالگرد رسیدیم. در سه سال اخیر ۱۰۰ هزار قلم تجهیزات اطفای حریق بین یگان حفاظت توزیع شده و ۱۰ هزار تجهیزات نیز در سال  ۱۴۰۰ توزیع شده است که آخرین مرحله آن ۲۳ اسفند بود همچنین احداث و تاسیس ۱۰ پایگاه اطفای حریق و احداث بیش از ۵۰ حوضچه بالگرد نیز از دیگر اقدامات ما بوده است.

نکته قابل توجهی که  فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری به آن اشاره کرد این است که با افزایش بارندگی در فصل زمستان و و فراوانی  پوشش گیاهی باید شاهد افزایش حریق در فصل گرما باشیم. از این رو باید با پیش‌بینی‌های لازم و تهیه و تجهیز امکانات و تجهیز حوضچه‌های آب در مناطق بحرانی از وقوع آتش سوزی پیشگیری شود.

ورود دولت برای تامین تجهیزات کافی پیشگیری و اطفای حریق

با توجه به نقش مهم زاگرس برای اکوسیستم کشور، ۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ محمد مخبر- معاون اول رییس جمهوری – در جلسه کارگروه جنگل‌های زاگرس مخبر با یادآوری اینکه متاسفانه هم در شمال کشور و هم در جنگل‌های زاگرس با مسئله حریق مواجه هستیم، بر لزوم ایجاد و تقویت مرکز پایش جنگل‌های این مناطق تاکید و خاطر نشان کرد: باید زمینه تامین ابزارها و امکانات مورد نیاز جهت پشتیبانی از برنامه‌های اطفای حریق و پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها را با مشارکت وزارتخانه‌های کشور، دفاع و دیگر دستگاه‌های مسئول فراهم کنیم.

با توجه به بارندگی‌هایی که به‌صورت برف و باران در کشور داشته‌ایم و به‌طور طبیعی پوشش گیاهی و علفزارها افزایش یافته است همچنین آغاز فصل گرما و وزش باد گرم احتمال آتش سوزی در جنگل‌ها افزایش خواهد یافت بنابراین انتظار می‌رود همانگونه که معاون اول رییس جمهوری اشاره کرد، مرکز پایش‌ جنگل‌های زاگرس در اسرع وقت ایجاد و امکانات لازم برای پیشگیری و اطفای حریق تامین شود.