کد خبر : 292594
تاریخ انتشار : دوشنبه ۲۰ دی ۱۴۰۰ - ۲۱:۳۵
-

استبداد منور در حاکمیت امیرکبیر با ۳ رویکرد مهم

استبداد منور در حاکمیت امیرکبیر با ۳ رویکرد مهم

عضو هیات علمی دانشگاه مازندران با بیان اینکه واتسون ماهیت حاکمیت امیر کبیر را «استبداد منور» تعبیر می‌کند، گفت: باید توجه داشت که استبداد منور امیر سه جنبه مهم داشت؛ جنبه اول اینکه برپایه قانون و عدالت نهاده شده بود، جنبه دوم به تربیت ملت معطوف بود و جنبه سوم اینکه رضایت و خرسندی مردم را در پی داشت.

به گزارش عصرقائم، رضا شجری در گفت‌وگو ، اظهار کرد: «پولهايي که مي خواستند به او بدهند و نمي گرفت؛ خرج کشتنش شد» این جمله دکتر پولاک اتریشی به بهترین وجه ممکن شخصیت مشهورترین و محبوبترین سیاستمدار تاریخ معاصر ایران را بازنمایی می‌کند.

وی در مورد ویژگی های شخصیتی این صدر اعظم ایران در دوره قاجار بیان کرد: میرزا تقی خان فراهانی فردی درشت، تنومند و خوش قیافه بود، از هوش بالا و از پشتکار شگفت انگیزی برخوردار بود، از بام تا شام کار می‌کرد و حتی زمانی که بیمار هم بود استراحت نمی‌کرد، شخصیتی جدی داشت، کمتر می‌خندید، سخن کوتاه می‌گفت و زیاده‌گو نبود.
شجری ادامه داد: در نگارش ساده نویس و در انجام امور بسیار دقیق بود، این دقت نظر، جدیت و سختگیری منبعث از مشاغل و تجربیات کاری وی بوده است.
دکترای تخصصی تاریخ و استادیار دانشگاه مازندران، با بیان اینکه میرزا تقی خان قبل از تصدی مقام صدارت عظمی، مسئول استیفای آذربایجان و امیر نظام تبریز بود، ذکر کرد: تربیت یافتن در خاندان قائم مقام، خدمت در دستگاه عباس میرزا، تماس مستقیم با جنبش اصلاح طلبی در ایران، ماموریت به روسیه طی دو نوبت، سفر دیپلماتیک به عثمانی و الهام گرفتن از تنظیمات این کشورها، خواندن ترجمه کتاب‌های فرنگی و روزنامه‌های خارجی، عواملی بودند که هر کدام به نحوی در پرورش اندیشه های میرزا تقی خان تاثیر داشتند.
وی با بیان اینکه میرزا‌تقی‌خان به حکومت متمرکز و تمرکز قوا معتقد بود، گفت: برخی بر این باورند که«در هر جامعه وامانده تحولات تند و سریع بدون عامل جبر امکان پذیر نیست» واتسون ماهیت حاکمیت امیر کبیر را «استبداد منور» تعبیر می کند، البته باید توجه داشت که استبداد منور امیر سه جنبه مهم داشت: جنبه اول اینکه برپایه قانون و عدالت نهاده شده بود، جنبه دوم به تربیت ملت معطوف بود و جنبه سوم اینکه رضایت و خرسندی مردم را در پی داشت.
شجری با بیان اینکه شهرت امیر کبیر بیش از همه مرهون اصلاحات اساسی و گسترده وی است، مهمترین اصلاحات امیر کبیر در طول مدت کوتاه صدارتش را تشریح کرد.
وی با اشاره به اصلاحات امیرکبیر در حوزه اخلاق مدنی، بیان کرد: رشوه خواری و دزدی، پیشکش دادن به حکام و دیوانیان را برانداخت، هم چنین تملق گویی، مدیحه سرایی شاعران را ممنوع کرد، لوطی بازی، غداره کشی را در کوی و برزن از بین برد، در صدد بود که قانون قمه زدن را که در برخی ایام سوگواری که برگزار می شد را از بین ببرد که کامیاب نبود.
عضو هیات علمی دانشگاه مازندران اضافه کرد: در حوزه دستگاه عدالت امیر کبیر در واقع دیوان خانه و دارالشرع را بر اصول تازه‌ای بنیان نهاد، امور عرفی و شرعی را از هم جدا ساخت، اقلیت مذهبی زرتشتی، مسیحی و یهودی از اجحاف های شرعی رهانید، آیین آزار و شکنجه متهمان را ممنوع کرد و رسم بست نشینی را از بین برد، حکومت را بر قانون استوار گردانید.
وی در ادامه گفت: در جهت اصلاحات عمومی امیر کبیر خرید و فروش حکومت ولایات را از بین برد، از مواجب و مستمری های گزاف شاهزادگان درباریان و روحانیون کاست، برای پادشاه حقوق ثابت معین کرد، بر عایدات دولتی افزود، میان دخل و خرج دولت موازنه برقرار نمود.
این استاد دانشگاه اذعان داشت: در مسیر اصلاح حوزه نظامی امیر کبیر مستشاران اروپایی را استخدام کرد، فوج های تازه تاسیس کرد، ساخلو(پادگان) های دائمی در مرزها ایجاد کرد، کارخانه های اسلحه سازی و توپ ریزی احداث کرد، لباس متحدالشکل نظامی ترتیب داد، درجه های نظامی را تحت قانون جدید مشخص گردانید و جهت تاسیس نیروی دریایی هم چند کشتی بزرگ سفارش داد.
شجری با اشاره به اصلاحات امیرکبیر در حوزه شهری، بیان داشت: او چاپارخانه و پست جدید راه انداخت، قانون تذکره (پاسپورت) را بنیان گذاشت، آبله کوبی تعمیم داد و جزوه هایی را در مبارزه با آبله در میان مردم و روحانیون پخش کرد، به سنگ فرش کردن کوچه ها پرداخت، نخستین بیمارستان دولتی را بنا کرد، برای حرفه پزشکی امتحان طب مقرر ساخت، گداهای شهر را جمع کرد، به مرمت بناهای تاریخی توجه نمود.
وی افزود: مبارزه با بیماری های فرا گیر یکی از دغدغه های های حکومت ها بود و امیر کبیر سعی کرد با بیماری های اپیدمیک مثل آبله  مبارزه کند، این درحالی بود که برخی از  مردم و روحانیون تمکین نمی کردند؛ امیر کبیر آبله کوبی (زدن واکسن آبله) را اجباری کرد، بدین ترتیب که اگر کسی واکسن نمی زد و فرزند خود را از دست می داد باید ۵ تومان جریمه به دولت می داد.
عضو هیات علمی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران در ادامه گفت: در حوزه نشر دانش و فرهنگ جدید امیر کبیر مدرسه دارالفنون را بنا کرد، از فرنگ استادان قابلی استخدام نمود، به ترجمه کتاب های اروپایی در پاره‌ای از فنون جدید پرداخت، چاپخانه های جدید را توسعه داد، روزنامه وقایع اتفاقیه را تاسیس نمود و هیئت مترجمان زبان های خارجی تشکیل داد.
وی تصریح کرد: در حوزه صنعت کارخانه های مختلف پارچه بافی را ایجاد کرد، در رقابت با کالاهای خارجی از صنعت ملی سخت حمایت می کرد و کلاهای وطنی را رواج می داد، به استخراج معادن دست زد و معادن را تا ۵ سال از مالیات معاف نمود، در حوزه کشاورزی چندین سد بر روی رودخانه ها ساخت، زراعت بعضی محصولات جدید را معمول کرد، شیلات دریای مازندران را از دست اتباع روسیه گرفت و به ایرانیان سپرد.
شجری اظهار داشت: متاسفانه این آموزه عهد ساسانی برای امیر کبیر صورت واقع به خود می‌گیرد که «سهمناك ترين ايام براي وزيران هنگامي است كه فتنه ها فرو خفته باشند» بعد از تثبیت سلطنت شاه جوان با تدابیر میرزا تقی خان، در بدو امر بخاطر اختلافاتی که با درباریان داشت از مقام صدارت عزل می شود.
وی ملک جهان (مهدعلیا) مادرخانم امیر کبیر، آقاخان نوری، پسر دایی های ناصرالدین شاه و سردار محمد حسن خان ایروانی را از مهمترین مخالفان امیر کبیر نام برد و افزود: هر چند در محرم سال ۱۲۶۸ هجری قمری، امیر کبیر از مقام صدارت عزل می شود، ولی همچنان رئیس نظام کشور است؛ دیری نمی‌پاید که امیر طی فرمانی از معزول و تمامی القاب ها را از وی گرفته می‌شود سپس به حالت تبعید روانه کاشان می گردد.
همسر شیل وزیر مختار انگلیس، در توصیف این ماجرا می‌نویسد « گویی مراسم تشیع جنازه ای بود و سرنوشت امیر کبیر را می توان حدس زد» وی را تحت الحفظ به کاشان می برند تا وی دوران تبعید را سپری کند.
به گزارش وزیر مختار انگلیس ۴۰ روز بعد از تبعید، ازآنجائیکه «این عقیده ثابت همگان است که جانشین امیر نظام را نمی توانند پیدا کنند، مگر اینکه خودش را روی کار آورند» و بیم بازگشت دوباره امیر به سریر قدرت، مخالفان امیر فرمان قتل وی را از شاه می گیرند.
مامور قتل علی خان فراش باشی بود در حمام فین رگ های دست و پای اورا گشودند، بعد از چندین ساعت خون ریزی، لنگی را در حلق او تپانیده خفه اش کردند.
شجری با بیان اينكه ظاهرا وزیر کشی در سنت بسیاری از سلسله های ایرانی معمول بوده است، یادآور شد: کثرت وزرای مقتول به اندازه‌ای است که می‌توان آن را رسم دیرین فرهنگ سیاسی ایران به شمار آورد؛ حسنک وزیر( دوره غزنوی)، عمید الملک کندری(عهد سلجوقی)، رشیدالدین فضل الله (عهد ایلخانی)، مرشد قلی خان استاجلو (صفویه) و حاج ابراهیم خان کلانتر و میرزا قائم مقام فراهانی( عصر قاجاریه) از شاخص ترین نمونه های آن بشمار می‌روند.
وی در پایان افزود: به نظر می‌رسد قربانی کردن وزیر قدرتمند، متنفذ و محبوب برای بسیاری از سلاطین جوان حکم تشرف به دنیای بلوغ سیاسی را داشت و نشانه تاکید و تسجیل استقلال پادشاه بود.
استبداد منور در حاکمیت امیرکبیر با 3 رویکرد مهم
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0
  • نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
  • نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.

دو + 4 =