فقر در سالمندی ۲ برابر سایر رده‌های سنی

به گزارش عصرقائم، دکتر  احمد  دلبری- رییس انجمن سالمندشناسی در نشست خبری که به مناسبت هفته سالمندان برگزار شد،   گفت: بحث سالمندی در دنیا و کشور یکی از بحث‌هایی است که می‌تواند هم به عنوان یک فرصت دیده شود و هم به عنوان یک تهدید. اگر عزم جدی در این زمینه نداشته باشیم، قطعا اهتمامی که سیستم بهداشت و درمان در سنوات گذشته در افزایش عمر جامعه داشته، قطعا در سال‌های آتی به عنوان یکی از بحران‌های جدی فراروی سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایی که متولی امر سلامت، رفاه، بیمه  و تامین اجتماعی و سالمندان هستند، خواهد بود.

وی افزود: موضوع سالمندی در دنیا به عنوان انقلاب خاموش یاد می‌شود و اگر درباره آن فکر و برنامه‌ریزی نشود، می‌تواند سیمای جوامع بشری را دگرگون کند. متاسفانه از آنجایی که بخش زیادی از سالمندان جامعه دیده نمی‌شوند، مشکلات‌شان در صدر و اولویت دولت‌های گذشته نبوده و بیم می‌رود که موفقیت‌مان در افزایش عمر افراد، در سال‌های آینده یکی از چالش‌های جدی دولت‌ها شود.

تجرد قطعی در ۸۰هزار سالمند کشور

وی ادامه داد: ما نتوانستیم مشکل جوانان را ساماندهی کنیم، در حالی که مشکلات سالمندان به مراتب بیشتر خواهد شد. در دنیا طی ۵۰ ساله گذشته افزایش جمعیت به صورت بطئی بوده است و در کشورهای توسعه‌یافته مدت زمان دو برابر جمعیت از ۱۰ درصد به ۲۰ درصد سالمندان ۱۰۰ سال طول کشیده، اما در کشور ما این افزایش جمعیت فقط ۲۰ سال زمان دارد و آمادگی تهیه زیرساخت را برای این جمعیت نداشتیم.   در ۱۳۳۵، ۲ میلیون و ۴۰۰ سالمند بالای ۶۰ سال داشتیم اما  در ۱۴۳۵ به ۳۳ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر می‌رسد. یعنی طی یک قرن میزان جمعیت سالمند ما ۲۴ برابر شده است. در این مدت جمعیت سالمند نیازمند خدمت ویژه یعنی افراد بالای ۸۰ سال بسیار بیشتر شده است. در سال ۱۳۸۵ فقط ۶۰۰ هزار سالمند بیش از ۸۰ سال داشتیم، اما در سال ۱۴۳۰ این عدد به ۳.۵ میلیون نفر جمعیت سالمندی می‌رسد که بخشی از آنها خانواده‌ای نخواهند داشت. تجرد قطعی اکنون ۸۰ هزار سالمند است، اما در سال ۱۴۳۰ به دلیل عدم ازدواج‌هایی که اکنون می‌بینیم، تجرد قطعی به بیش از ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در سالمندان می‌رسد. وقتی اینها را کنار هم می‌گذاریم، می‌بینیم که نیروی مراقب کافی در حوزه سالمندی نخواهیم داشت.

دلبری گفت: سالمندان فعلی ما به طور میانگین ۵.۵ فرزند به دنیا آورده اند و فرزندی دارند که از آنها مراقبت کنند، اما در آینده وضعیت اینگونه خواهد شد. از طرفی جمعیت سالمند شهرنشین ما در حال افزایش است. در سال ۱۳۸۵، ۶۴ درصد سالمندان شهرنشین بودند که در سال ۱۳۹۵ به ۷۲ درصد رسیده است. دولتمردان ما باید دغدغه بیشتری در زمینه سالمندی داشته باشند. با توجه به اینکه  تقریبا ۴۵ درصد سالمندان فعلی کشور مستمری‌بگیر هستند و ۵۵ درصد درآمد و مستمری لازم را برای دوره سالمندی ندارند. باید اقدامات جدی‌تری در حوزه سالمندی انجام دهیم.

فقر در سالمندی ۲ برابر سایر رده‌های سنی

بیمه پایه نیازهای دوره سالمندی را تامین نمی کند

رئیس انجمن سالمند شناسی گفت: وضعیت بیمه‌ای ما در حوزه سالمندی هم مقداری نگران‌کننده است. هرچند در حوزه بیمه پایه بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ حدود ۹۴ درصد سالمندان بیمه پایه داشتند، اما بیمه پایه نیازهای دوره سالمندی را تامین نمی‌کند و فقط ۳۱ درصد سالمندان ما از بیمه تکمیلی برخوردار بودند که میزان آن در روستاها ۱۲ درصد بوده و ۸۸ درصد سالمندان روستایی ما بیمه ندارند. در عین حال متاسفانه فقر در جامعه سالمندی دو برابر سایر رده‌های سنی است و این میزان فقر در زنان سالمند بیشتر است. اگر در کل سالمندان ۲۵ درصد از فقر نسبی رنج می‌برند، در زنان سالمند میزان فقر ۴۰ درصد است و در مردان سالمند ۱۹ درصد است. همچنین ۳۷ درصد از سالمندان آسیب پذیر از فقر رنج می‌برند و این میزان در سیستان و بلوچستان به ۷۰ درصد و در تهران و البرز کمتر از ۱۰ درصد  است.

سطح سواد سالمندان ایرانی

دلبری ادامه داد: وضعیت مالکیت مسکن در سالمندی بدتر می‌شود. در سال ۱۳۸۵، ۹۰ درصد سالمندان ما مسکن شخصی داشتند اما در ۱۳۹۵  این میزان به ۸۲ درصد رسیده است. اتفاق خوبی که در این سال‌ها رخ داده، وضعیت سواد و تحصیلات سالمندان بوده است. در سال ۱۳۸۵، ۳۲ درصد سالمندانمان باسواد بودند اما در سال ۱۳۹۵ این میزان به ۴۶ درصد رسیده است و این آمار در کشور رو به افزایش است. البته در زمینه تحصیلات در دنیا در بین ۹۷ کشور، رتبه ۶۸ را داشتیم و ۲۴ درصد سالمندان ما سواد راهنمایی و بالاتر را داشتند، اما هنوز با کشورهای توسعه یافته فاصله زیادی داریم. این میزان در نروژ، آلمان و چک ۱۰۰ درصد بوده است.

دلبری گفت: متاسفانه در سال ۱۳۸۵،   ۲۴ درصد سالمندان ما شاغل بودند اما در سال ۱۳۹۵، به ۱۸ درصد رسید. قطعا فرآیند بازنشستگی تدریجی می‌تواند نقش زیادی در این وضعیت داشته باشد. البته در طی سنوات گذشته اتفاقات خوبی در حوزه سالمندی داشتیم، اما در حوزه نیروی متخصص در بخش سالمندی عقب‌ماندگی ۵۰ ساله داریم.

غفلت از واکسیناسیون کرونا برای سالمندان روی تخت در منزل

سند ملی سالمندی، برنامه اقدام ندارد

دلبری تاکید کرد: در خصوص واکسیناسیون علی رغم تلاش‌های انجام شده، اما یک بخشی از سالمندان مغفول واقع شدند. به خصوص ۲۰ درصدی از سالمندان که در خانه روی تخت هستند. قطعا یکی از برنامه‌های وزارت بهداشت باید در این زمینه باشد. مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۷۳ دولت را مکلف به تاسیس شورای ملی سالمندی و برنامه‌های سالمندی کرده اما این شورا طی ۱۷ سال به سند ملی سالمندی رسیده که هنوز این سند برنامه اقدام ندارد. باید به سرعت اقدام کنیم اگر امروز در حوزه سالمندی اقدام نکنیم، فردا دیر است.

دلبری در پاسخ به سوالی درباره برنامه ریزی ها برای کاهش اشتغال به کار بعد از بازنشستگی در سالمندان، گفت: قطعا وزارت بهداشت و حوزه‌های مشغول در حوزه سالمندی، نگاهشان به برنامه‌های ایده‌آلی که انجام شده و موفق بوده است. در زمینه مراقبت جوانان از سالمندان، کاری در دنیا انجام شده با عنوان بانک زمان. در این برنامه افرادی که در دوره جوانی و میانسالی که از سلامت کامل برخوردار هستند، خدمات و مراقبت‌های دوره سالمندی را انجام می‌دهند. از سال گذشته این الگو در مجموعه وزارت دفاع و نیروهای مسلح و تامین اجتماعی این کار شروع شد و اکنون در حال تهیه پیوست‌های آن هستند که به زودی در این سازمان شروع می‌شود.

۵۲ سال؛ سن بازنشستگی در کشور

وی گفت: در زمینه سن بازنشستگی، به طور میانگین در کشور ما سن بازنشستگی ۵۲ سال است و سن سالمندی ۶۰ سال است. هرچند که با توجه به افزایش امید به زندگی در کشور دنبال این هستند که سن سالمندی هم افزایش یابد. با این حال از آنجایی که افراد تا ۷۰ تا ۷۵ سالگی افتاده نیستند، سن بازنشستگی می‌تواند افزایش یابد و قطا افزایش سن بازنشستگی می تواند کمک کند. در زمینه اشتغال بعد از بازنشستگی هم باید سازمان های متولی امر رفاه پاسخ دهند.

دلبری همچنین گفت: ما توفیقات زیادی در حوزه سالمندی داشتیم، همین که از ابتدای انقلاب تاکنون ۲۰ سال به امید زندگی افزودیم، تلاش زیادی بوده است. اما نباید فقط عمر آدم ها را زیاد کنیم، بلکه باید به کیفیت زندگی آنها فکر کنیم.

به گزارش ایسنا، دکتر محسن شتی- رییس اداره سالمندان وزارت بهداشت در ادامه این نشست نیز گفت: امروز اولین روز هفته ملی سالمند است که با عنوان “رسانه، آگاهی بخشی، مطالبه‌گری، فرهنگ و گفتمان‌سازی” نام‌گذاری شده است. سالمندی جمعیت یک واقعیت جهانی است و ما با یک فاصله چند ده ساله داریم وارد این وضعیت می شویم. در این شرایط هم اولویت هم  توجه به سلامت و رفاه سالمندان است که اولویتی ملی و جهانی است.

وی افزود: در زمینه بحث صیانت از جمعیت اول فرزندآوری در ذهن‌مان می‌آید، اما یکی از بحث‌هایی که در سیاست‌های جمعیتی اهمیت زیادی دارد، این است که وقتی جمعیت سالخورده می‌شود، متوسط سن جامعه بالا می‌رود. این باعث نگرانی همه سیاست‌گذاران در همه جای دنیاست. با افزایش متوسط سن یکی از نگرانی‌ها افزایش درصد سرباری و افرادی است که نیاز به مراقبت دارند. یکی از استراتژی‌هایی که روی آن تاکید می‌شود، تاکید بر فرزندآوری است که تعداد موالید افزایش یابد و متوسط سن کاهش یابد. اما جمعیتی که به دنیا می‌آید، طول می‌کشد به جمعیت سن استقلال برسد و ۱۵ سال سربار خواهند بود. حال اگر دستگاه‌های مختلف بتوانند نقش خود را در سالمندی فعال و سالم ایفا کنند، سالمندانی داریم که فعالند، بیمار نیستند، وابسته به دیگران نیستند و … بنابراین اگر بتوانیم در حوزه سالمندی  تمرکزمان را بر روی حفظ و ارتقاء سلامت سالمندان‌مان و سالمندی فعال و سالم بگذاریم، نگرانی کمتری خواهیم داشت. این اقدام زودبازده‌تر است.

اجرای مراقبتهای ادغام یافته سلامت سالمندان در مراکز بهداشت

شتی گفت: موضوع دیگر بحث مراقبت‌های ادغام یافته‌ای است که داریم. بسته مراقبت‌های ادغام‌یافته سلامت سالمندان‌مان در کل مراکز جامع سلامت، پایگاه‌های بهداشتی و خانه‌های بهداشت در حال اجراست که شامل مراقبت‌های شش گانه پیشگیری از سکته‌های قلبی و مغزی از طریق خطرسنجی و مراقبت ادغام یافته دیابت، فشار خون بالا و چربی خون، اختلالات تغذیه، پیشگیری از عدم تعادل، افسردگی، تشخیص زودهنگام غربالگری سرطان پستان و سرطان روده بزرگ از برنامه‌های دیگری است که در دو سطح غیرپزشک و پزشک در حال اجراست. بسته خدمت پزشک‌مان بازنگری شده و در حال اجراست.

وی گفت: هدف سوم سند ملی سالمندان مرتبط با وزارت بهداشت است که شامل حفظ و ارتقاء سلامت جسمی، روانی و توانبخشی پزشکی است.   ما در حوزه‌های مختلف، برنامه‌های مختلفی داشتیم. در دولت گذشته آماده کردن زیرساخت‌ها، محتواها و مدل‌ها بوده است. مانند محتواهای خودمراقبتی برای سالمندان که نوشته شده و آماده است. مباحثی مانند مراقبت در منزل و … هم در سالمندان وجود دارد که به دنبال تدوین استانداردهای بومی برای آن هستیم.

لزوم لحاظ جایگاه ویژه برای سالمندان در برنامه توسعه هفتم

شتی تاکید کرد: اینکه این استانداردها ضمانت اجرایی داشته باشد، اقدامی است که بخش‌های مختلف دولت باید کمک کنند. اکنون در آستانه نهایی شدن برنامه توسعه هفتم هستیم که بسیار لازم است جایگاه سالمندان در این برنامه و در بودجه آنطور که باید  شاید دیده شود. نیازمند هماهنگی عملیاتی قوی‌تری در حوزه سالمندان هستیم. باید به این حوزه فعالانه‌تر ورود کنیم. مشکلات عدیده‌ای در حوزه سالمندان داریم. سعی ما این است که با کمک همه معاونت‌های وزارت بهداشت بتوانیم نقش‌مان را درست ایفا کنیم و سایر دستگاه‌ها هم باید کمک کنند.

لزوم عملیاتی شدن سند ملی سالمندان

وی گفت: سالمندی فقط مشکل جسمی و پزشکی نیست، بلکه سازمان های بیمه، کمیته امداد، بهزیستی، هلال احمر و … در کنار هم جمع شده و فکر کنیم. سند ملی سالمندان ابلاغ شده اما عملیاتی شدن آن شرط لازم است. تا زمانیکه عملیاتی نشود، از آن استفاده‌ای نمی‌شود و لازمه عملیاتی شدن آن هماهنگی و همکاری دستگاه‌ها با یکدیگر است.

۸میلیون سالمند در ایران

وی افزود: در کشور ۱۰ درصد یعنی هشت میلیون سالمند داریم که و شش تا هفت میلیون سالمندان ما در پرونده‌های الکترونیک ثبت هستند که در سال قبل این سالمندان را از نظر خطرپذیری به گروه‌های بسیار پرخطر، پرخطر، خطر متوسط، کم خطر و حداقل خطر تقسیم کردند. یعنی سالمندان دچار بیماری صعب‌العلاج، بیش از دو بیماری زمینه‌ای و … داشتند، ریسک فاکتورهای بالا بوده است و به همین ترتیب پیش رفته‌اند.

شتی گفت: باید توجه کرد که همه نیازهای سالمند پرخطر، ویزیت یا برطرف کردن نیاز بهداشتی نیست، بلکه گاهی اوقات نیاز به همراه، کمک مالی و … دارند. این نیازها از سوی یک دستگاه قابل حل نیست. خواهشم این است که بتوانیم با عملیاتی کردن سند، به ارتقاء سطح سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و… سالمندان برسیم.